Episode 107
Η Ηλικία Της Νύχτας Ιάκωβου Καμπανέλλη.
Το θεατρικό έργο Η Ηλικία της Νύχτας του Ιάκωβου Καμπανέλλη είναι ένα σκοτεινό και βαθιά υπαρξιακό δράμα, με φόντο την Αθήνα του 1954 και υπόστρωμα τη μεταπολεμική Ελλάδα, όπου η κοινωνία ανασυγκροτείται μέσα από τις αντιφάσεις της. Αν και λιγότερο δημοφιλές από την Αυλή των Θαυμάτων, αποτελεί ένα τολμηρό ψυχογράφημα, στο οποίο αποτυπώνονται οι εσωτερικές ρωγμές της αστικής τάξης και η άρνηση της νέας γενιάς να ενσωματωθεί σε έναν κόσμο που δεν επιλέγει.
Η υπόθεση εξελίσσεται σε ένα διώροφο αρχοντικό κοντά στην πλατεία Κουμουνδούρου – περιοχή παλαιάς μεγαλοαστικής αίγλης, όπου όμως πλέον συγκατοικούν διαφορετικά κοινωνικά στρώματα. Στον επάνω όροφο διαμένει η οικογένεια του Καρά, εκπρόσωπος της οικονομικής και κοινωνικής εξουσίας, ενώ στο ισόγειο ζουν πρόσφυγες από τον Πειραιά, άνθρωποι φτωχοί και ριγμένοι από την Ιστορία, οι οποίοι αναζητούν ένα καταφύγιο μετά τους βομβαρδισμούς του πολέμου. Ανάμεσά τους και η Μαρίνα, μια νεαρή κοπέλα που συγκινεί με την απλότητά της τον ήρωα Δημήτρη.
Ο Δημήτρης, γιος του Καρά, επιστρέφει στην Αθήνα έπειτα από σπουδές στο Παρίσι. Η επιστροφή του δεν είναι ένας πανηγυρικός επαναπατρισμός, αλλά μια βύθιση στην αποξένωση και την αμφιβολία. Ξένος στην ίδια του την οικογένεια, απογοητευμένος από την ψυχρότητα και την ηθική ανεπάρκεια του πατέρα του, ο Δημήτρης αναζητά έναν αυθεντικό τρόπο να σχετιστεί με τη ζωή. Το ενδιαφέρον του για τη Μαρίνα και η επαφή του με τους ανθρώπους του ισογείου αντιπροσωπεύουν αυτήν ακριβώς την προσπάθεια: να υπερβεί τον ταξικό φραγμό και να αγγίξει τον άνθρωπο. Ωστόσο, η αναπόδραστη σύγκρουση με τον πατέρα του και με τον κόσμο που εκείνος εκπροσωπεί οδηγεί τον Δημήτρη σε αδιέξοδο και τελικά στην αυτοχειρία.
Οι χαρακτήρες είναι σχηματοποιημένοι μεν, αλλά με εσωτερική δραματική ένταση. Ο κος Καράς, αυταρχικός και ψυχρός, είναι φορέας μιας παρωχημένης ιδεολογίας που θεοποιεί την ισχύ και την εξουσία. Ένας άνθρωπος που θυσιάζει την αγάπη στο όνομα της επιβίωσης, παντρεύεται για λόγους οικονομικούς και μετατρέπει τον γιο του σε προέκταση της φιλοδοξίας του. Ο Δημήτρης, αντιθέτως, είναι εύθραυστος και εσωστρεφής. Παρ’ ότι μεγαλωμένος σε αστικό περιβάλλον, η επαφή του με την ευρωπαϊκή κουλτούρα τον καθιστά πιο ευαίσθητο και διαπερατό στον ανθρώπινο πόνο. Η Μαρίνα, τέλος, λειτουργεί ως σύμβολο της αυθεντικότητας και της αθωότητας που αντιπαρατίθεται στη φθορά της αστικής υποκρισίας.
Το έργο, όπως και μεγάλο μέρος του θεατρικού έργου του Καμπανέλλη, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την ιστορική συγκυρία. Το 1954, η Ελλάδα βρίσκεται ακόμα στη σκιά του Εμφυλίου, με βαθιά κοινωνικά ρήγματα και έναν λαό που παλεύει να ορθοποδήσει. Το αρχοντικό του Καρά είναι μικρογραφία της χώρας: μια εύθραυστη συγκατοίκηση αστών και ξεριζωμένων, ένα πολυταξικό σχήμα όπου η αλληλεγγύη συγκρούεται με την κυριαρχία. Οι πρόσφυγες από τον Πειραιά αντιπροσωπεύουν τα θύματα της Ιστορίας, τους αφανείς ήρωες, ενώ οι Καράδες είναι οι διαχειριστές της εξουσίας.
Το έργο πρωτοανέβηκε στην Ελλάδα από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, τον Φεβρουάριο του 1959. Ωστόσο, η υποδοχή του κοινού και της κριτικής υπήρξε μάλλον ψυχρή. Οι θεατές, που είχαν ενθουσιαστεί με την Αυλή των Θαυμάτων, δεν βρήκαν εδώ την ίδια συλλογική συγκίνηση ή λυτρωτική νότα. Η Ηλικία της Νύχτας είναι πιο σκοτεινή, πιο ατομοκεντρική, χωρίς αισιόδοξα καταφύγια. Η αυτοκτονία του Δημήτρη είναι μια πράξη απελπισμένης ρήξης, όχι κάθαρσης.
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση με ένα βάρος στην ψυχή – κι αυτή ακριβώς είναι η δύναμη του έργου. Η απουσία λύσης, η έλλειψη διέξοδου, είναι η ειλικρινής αποτύπωση της υπαρξιακής κρίσης που βίωναν τότε (και ίσως και τώρα) οι νεότεροι. Ο Καμπανέλλης δεν προσφέρει παρηγοριά· αντίθετα, καταγράφει με εντιμότητα τον ζόφο της συνειδητοποίησης, τη στιγμή που το φως αποσύρεται και ξεκινά η ηλικία της νύχτας.
Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης (1921–2011) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Έλληνες δραματουργούς. Επέζησε του Μαουτχάουζεν και η εμπειρία του αυτή τον καθόρισε τόσο προσωπικά όσο και δημιουργικά. Το έργο του είναι βαθειά ανθρωποκεντρικό, με κοινωνικές προεκτάσεις και λογοτεχνική ευαισθησία. Η Ηλικία της Νύχτας μπορεί να μην είχε την απήχηση άλλων έργων του, αλλά αποτελεί ένα πολύτιμο τεκμήριο της σύγκρουσης ανάμεσα στην ηθική και την εξουσία, στην ανάγκη του ανθρώπου για αυθεντικότητα, και στην τραγικότητα της μοναξιάς.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
