Episode 116
Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα - Λουίτζι Πιραντέλλo.
«Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» – Η πιο ριζοσπαστική σπουδή πάνω στην ταυτότητα, τη δημιουργία και την ίδια την πραγματικότητα
Το θεατρικό έργο Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα (ιταλικός τίτλος: Sei personaggi in cerca d’autore) του Λουίτζι Πιραντέλλο αποτελεί σταθμό στην ιστορία του μοντέρνου θεάτρου. Πρωτοπαρουσιάστηκε το 1921 στο Θέατρο Valle της Ρώμης και προκάλεσε σκάνδαλο, διχάζοντας το κοινό ανάμεσα σε ενθουσιασμένους υποστηρικτές και εξοργισμένους πολέμιους. Στην Ιταλία του μεσοπολέμου, το κοινό δεν ήταν προετοιμασμένο για μια τέτοια διάρρηξη της θεατρικής ψευδαίσθησης: μια εισβολή χαρακτήρων στο θέατρο ενόσω γίνεται πρόβα, που διεκδικούν από έναν σκηνοθέτη να ζωντανέψει το δράμα τους.
Η πλοκή ξεκινά με έναν θίασο που κάνει πρόβες για ένα έργο. Ξαφνικά, έξι «πρόσωπα» (χαρακτήρες χωρίς συγγραφέα) εισβάλλουν στη σκηνή και ζητούν να παιχτεί η ιστορία τους. Ο καθένας από αυτούς κουβαλά μια βαθιά, τραγική ιστορία: ο Πατέρας, η Μητέρα, ο Γιος, η Κόρη, το Αγόρι και το Κορίτσι. Όλοι τους συγκροτούν ένα διαλυμένο οικογενειακό σχήμα, συνδεδεμένοι με τραύματα, ενοχές, επιθυμίες και παρεξηγήσεις. Το έργο αποτυπώνει την απόγνωσή τους να ολοκληρωθούν – να αποκτήσουν αφήγηση, νόημα και, μέσω αυτών, ύπαρξη.
Ο Πατέρας παρουσιάζεται ως ένας τραγικός ορθολογιστής. Πιστεύει στην ανάγκη να δοθεί μορφή στη σύγχυση, να αναλυθούν τα κίνητρα, να ειπωθεί η ιστορία τους για να επέλθει κάθαρση. Η Μητέρα, συναισθηματική και ταπεινή, ζει τη ντροπή και την ενοχή ενός διαλυμένου βίου. Ο Γιος είναι ο πιο ψυχρός: παρατηρητής και σχεδόν αρνητής αυτής της «θεατρικής φάρσας». Η Κόρη, εύψυχη και αγέρωχη, φέρνει στην επιφάνεια την ηθική ασάφεια του Πατέρα, καθώς οι δυο τους αγγίζουν τα όρια του αιμομικτικού δεσμού. Το Αγόρι και το Κορίτσι, βουβά πρόσωπα, αντιπροσωπεύουν την αθωότητα που δεν μπορεί να εκφραστεί με λόγια – και γι’ αυτό συντρίβεται.
Η τραγική κατάληξη με την αυτοκτονία του Αγοριού και τον πνιγμό του Κοριτσιού δίνει το τελικό χτύπημα στη φιλοσοφική αγωνία του έργου: τι είναι πραγματικό; Το θέατρο ή η ζωή; Ο σκηνοθέτης και οι ηθοποιοί δεν μπορούν να απαντήσουν. Οι «πραγματικοί» ηθοποιοί αδυνατούν να αποδώσουν την ένταση των χαρακτήρων, ενώ τα «φανταστικά» πρόσωπα μοιάζουν πιο αληθινά από όλους.
Το έργο ανήκει στο ρεύμα του μεταθεάτρου και αποτελεί πρόδρομο του μεταμοντερνισμού. Πειραματίζεται με τη θεατρική σύμβαση, τη δομή, την αλήθεια του δράματος. Το κοινό δεν παρακολουθεί μια ιστορία, αλλά τη διαδικασία σύλληψης μιας ιστορίας. Το ερώτημα δεν είναι μόνο «ποιο είναι το δράμα;» αλλά «ποιος έχει το δικαίωμα να το πει;». Ο συγγραφέας, όπως τον συλλαμβάνει ο Πιραντέλλο, δεν είναι κυρίαρχος. Είναι ένας μεσάζων, ένας "μαιευτήρας" ιδεών που δεν του ανήκουν πια – γιατί οι χαρακτήρες έχουν τη δική τους ύπαρξη, ανεξάρτητη από εκείνον.
Το υπόβαθρο της εποχής έχει σημασία: η Ευρώπη του μεσοπολέμου ζει τη διάλυση των μεγάλων αφηγήσεων. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος έχει διαψεύσει κάθε προσδοκία για πρόοδο, ο Φρόιντ έχει αποδείξει ότι ο άνθρωπος δεν είναι ενιαίος, ο Μπρεχτ και ο Πιραντέλλο αποδομούν το ρεαλιστικό θέατρο. Το έργο είναι γέννημα αυτής της διάσπασης. Τα πρόσωπα είναι υπαρξιακά φαντάσματα, ζητούν συγγραφέα όπως η ψυχή ζητά ερμηνεία.
Στην Ελλάδα, το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1943 από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, σε μια μεταπολεμική κοινωνία που διψούσε για πειραματισμό και ουσία. Το 1967, το Θέατρο Τέχνης το επανέφερε με μεγάλη επιτυχία στο Υπόγειο, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του Κουν. Στην παράσταση συμμετείχαν ονόματα όπως ο Γιώργος Λαζάνης και η Μάγια Λυμπεροπούλου. Έκτοτε, το έργο αποτελεί σημείο αναφοράς για κάθε σύγχρονο θίασο που θέλει να αφουγκραστεί την αγωνία της ύπαρξης μέσα από την τέχνη.
Ο θεατής, φεύγοντας από την παράσταση, κουβαλά μια αναστάτωση. Το έργο δεν «κλείνει» δραματουργικά. Αντιθέτως, αφήνει ερωτήματα: Τι είναι αληθινό; Ποιος είναι ο ρόλος του θεάτρου; Ποια είναι η θέση του συγγραφέα; Ο Πιραντέλλο τονίζει την εύθραυστη γραμμή ανάμεσα στη ζωή και την αναπαράστασή της. Και σε μια εποχή που όλα μετατρέπονται σε αφήγημα – στα μέσα, στα κοινωνικά δίκτυα, ακόμα και στις προσωπικές σχέσεις – το έργο είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.
Ο Λουίτζι Πιραντέλλο (1867–1936), Ιταλός δραματουργός και συγγραφέας, τιμήθηκε με το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1934. Το έργο του αναδεικνύει την αστάθεια της ταυτότητας, την παγίδα της κοινωνικής σύμβασης και την ανάγκη για εσωτερική αλήθεια. Στο «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» δεν κατασκευάζει μια ιστορία. Μας εκθέτει στην ίδια την πράξη της κατασκευής – και μας καλεί να επιλέξουμε τι θεωρούμε αληθινό.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
