Episode 82
Ο ποπολάρος του Γρηγόρη Ξενόπουλου
Ο Ποπολάρος είναι θεατρικό δράμα του Γρηγόρη Ξενόπουλου, βασισμένο στη νουβέλα του «Ο Αντάρτης». Πρόκειται για ένα από τα πιο χαρακτηριστικά έργα της ελληνικής αστικής δραματουργίας του Μεσοπολέμου, γραμμένο με έντονη κοινωνική ευαισθησία και δραματουργική συνέπεια. Το έργο ακολουθεί το κλασικό σχήμα των τριών πράξεων και εστιάζει στην ταξική σύγκρουση ανάμεσα σε έναν λαϊκής καταγωγής νέο και μια κοπέλα της ζακυνθινής αριστοκρατίας.
Υπόθεση
Ο Ζέπος Πεπονάρης, λαϊκής καταγωγής αλλά μορφωμένος και ακέραιος χαρακτήρας, ερωτεύεται την Έλντα Ντιμάρα, κόρη αριστοκρατικής οικογένειας της Ζακύνθου. Αν και η Έλντα συμμερίζεται τα αισθήματά του, οι κοινωνικές πιέσεις, η ταξική διαφορά και οι συμφεροντολογικές προσδοκίες του πατέρα της για έναν «κατάλληλο» γάμο με τον πλούσιο Ρόμπερτ Μπράουν οδηγούν το ζευγάρι σε σύγκρουση με την κοινωνία.
Ο Ζέπος εξευτελίζεται, απορρίπτεται και στιγματίζεται για την «αναιδή» του τόλμη να διεκδικήσει μια κοπέλα «ανώτερη» κοινωνικά. Παρόλο που αρχικά φαίνεται πως όλα οδηγούν στη διάλυση του δεσμού τους, ο θεατρικός επίλογος χαρίζει μια συμβιβαστική αισιοδοξία, καθώς ο κόντε Ντιμάρας αναγκάζεται να υποχωρήσει και να επιτρέψει τον γάμο των δύο νέων — σε αντίθεση με το τραγικό τέλος της νουβέλας, όπου ο Ζέπος αυτοκτονεί και η Έλντα παντρεύεται τον Μπράουν.
Χαρακτήρες και Σκιαγράφησή τους
• Ζέπος Πεπονάρης: Αντιπροσωπεύει τον νέο της προόδου, της αξιοπρέπειας και της ηθικής. Είναι υπερήφανος, συναισθηματικός, αλλά και τραγικός ήρωας. Έχει μόρφωση και καλλιέργεια, αλλά ποτέ δεν του αναγνωρίζεται αξία λόγω καταγωγής.
• Έλντα Ντιμάρα: Νέα κοπέλα της ανώτερης τάξης που ταλαντεύεται ανάμεσα στον έρωτα και την κοινωνική της υποχρέωση. Στο θεατρικό, παίρνει θέση υπέρ της καρδιάς της.
• Κόντε Ντιμάρας: Ενσάρκωση της παραδοσιακής, αριστοκρατικής ηθικής. Αντιπροσωπεύει την παλιά Ζάκυνθο που βλέπει τους «ποπολάρους» ως κατώτερη τάξη.
• Γιατρός Μαρινέρης: Φωνή λογικής και κοινωνικής προόδου στο έργο. Πιστεύει στην ισότητα και στηρίζει το ζευγάρι.
• Αυγουστής: Ο απλός χωρικός που λειτουργεί ως καταλύτης – η "συνείδηση του λαού", που στο τέλος βοηθά μεσολαβώντας ώστε να επικρατήσει η αγάπη.
Κοινωνικό και Ιστορικό Υπόβαθρο
Το έργο τοποθετείται στη Ζάκυνθο του 19ου αιώνα, με φόντο τις έντονες ταξικές διακρίσεις της εποχής. Η διαίρεση ανάμεσα σε «αρχοντολόγους» και «ποπολάρους» είναι κοινωνικά αποδεκτή αλλά βαθιά άδικη. Η σύγκρουση ανάμεσα στο φαίνεσθαι και το είναι, στο όνομα και στην αξία, είναι ο θεματικός άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται το έργο.
Το θεατρικό αυτό μεταφέρει το μεταίχμιο ανάμεσα στον παλαιό κόσμο της αριστοκρατίας και στη νέα αστική ηθική. Έχει στοιχεία κοινωνικής κριτικής αλλά και ανθρωπιστικής ευαισθησίας.
Ιστορικό Παραστάσεων
Η πρώτη παράσταση δόθηκε στο Εθνικό Θέατρο στις 14 Μαΐου 1933, με πρωταγωνιστή τον Νίκο Δενδραμή στον ρόλο του Ζέπου και τη Μιράντα Μυράτ ως Έλντα. Συμμετείχαν επίσης η Κατίνα Παξινού και η Βάσω Μανωλίδου. Η σκηνοθεσία είχε εκείνη τη λεπτότητα και κοινωνική ευαισθησία που απαιτούσε το έργο, αφήνοντας έντονο αποτύπωμα στο θεατρικό κοινό της εποχής.
Τι αποκομίζει ο θεατής
Ο θεατής γίνεται μάρτυρας της σύγκρουσης ανάμεσα στην κοινωνική δομή και τον ανθρώπινο έρωτα, και προβληματίζεται πάνω στην έννοια της αξιοκρατίας. Το έργο παραμένει διαχρονικό, γιατί αγγίζει μια βαθιά ελληνική και πανανθρώπινη αγωνία: μπορεί ένας «απλός» άνθρωπος να ξεπεράσει τα κοινωνικά δεσμά μόνο με τη δύναμη της ψυχής του;
Η αίσθηση του θεατή φεύγοντας
Παρά την αισιόδοξη κατάληξη του θεατρικού, υπάρχει ένα υπόγειο αίσθημα θλίψης και ρεαλισμού. Ο θεατής αντιλαμβάνεται πως η κοινωνική πρόοδος απαιτεί συγκρούσεις και θυσίες. Ο Ζέπος – είτε καταλήξει ζωντανός είτε νεκρός, ανάλογα με την εκδοχή – είναι ο φορέας μιας νέας εποχής.
Ο συγγραφέας
Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867–1951) υπήρξε από τις σημαντικότερες μορφές της ελληνικής πεζογραφίας και θεάτρου. Συνδύασε την επτανησιακή ευαισθησία με το αθηναϊκό αστικό πνεύμα. Έγραψε πάνω από 80 θεατρικά έργα και μυθιστορήματα, έδωσε βήμα σε νέους συγγραφείς και υπήρξε διευθυντής της Διάπλασης των Παίδων για δεκαετίες. Το έργο του Ποπολάρος είναι μία από τις πιο ώριμες κοινωνικές τομές της εποχής του.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
