Episode 189

🎭 Θεσμοφοριάζουσες – Οι Γυναίκες Παίρνουν Σκηνή και Εκδίκηση

Μια καυστική σάτιρα του Αριστοφάνη που ντύνεται με φούστες και ξεγυμνώνει την υποκρισία του ανδρικού κόσμου

🕰️ Ιστορικό Υπόβαθρο & Πρώτη Παρουσίαση

Το έτος είναι 411 π.Χ. Η Αθήνα, πληγωμένη από τον Πελοποννησιακό πόλεμο και την ήττα στη Σικελία, βιώνει εσωτερική πολιτική αστάθεια. Μέσα σε αυτό το κλίμα, ο Αριστοφάνης παρουσιάζει τις Θεσμοφοριάζουσες στα Μεγάλα Διονύσια. Την ίδια χρονιά, γράφει και τη Λυσιστράτη, άλλη μια γυναικοκεντρική κωμωδία. Δεν είναι τυχαίο: η κοινωνική ένταση και η διαφθορά του ανδρικού πολιτικού συστήματος τον ωθούν να δώσει φωνή —και εξουσία— στις γυναίκες.

🎭 Στην Ελλάδα, η πρώτη επίσημη μεταπολεμική παρουσίαση έγινε στις 29 Ιουνίου 1958 από το Εθνικό Θέατρο στο Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου, με λαμπρή διανομή και σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού. Στο εξωτερικό, το έργο ανέβηκε σποραδικά τον 20ό αιώνα σε πανεπιστημιακές και επαγγελματικές παραγωγές, καθώς η σάτιρα και η κωμική μεταμφίεση παρέμειναν ελκυστικές.

👗 Υπόθεση: Όταν ο φόβος... φοράει περούκα

Ο Ευριπίδης, γνωστός για τη σκληρή του στάση απέναντι στο γυναικείο φύλο, πληροφορείται ότι οι γυναίκες, συγκεντρωμένες στα Θεσμοφόρια (ιερή γιορτή προς τιμήν της Δήμητρας), σχεδιάζουν την εξόντωσή του. Η λύση; Να στείλει έναν δικό του, μεταμφιεσμένο, για να τον υπερασπιστεί. Ο ποιητής Αγάθων αρνείται, και έτσι το βάρος πέφτει στον γηραιό συγγενή του, τον Μνησίλοχο.

🧓 Ο Μνησίλοχος, ξυρισμένος, ντυμένος με δανεικά γυναικεία ρούχα, χώνεται μέσα στο ιερό τελετουργικό των Θεσμοφοριάζουσων. Προσπαθεί να υπερασπιστεί τον Ευριπίδη, αλλά καταλήγει να παγιδεύεται, αποκαλύπτεται η ταυτότητά του, συλλαμβάνεται και... αρχίζει η παρωδία. Ο Ευριπίδης επανέρχεται ως Μενέλαος, ως Περσέας, ως μαέστρος του θεατρικού χαμαιλεοντισμού, με μόνο στόχο να σώσει τον μεταμφιεσμένο συγγενή του. Το έργο κορυφώνεται με συμφιλίωση, ξεγύμνωμα της υποκρισίας και έναν τελευταίο χορό ειρωνείας.

🧑‍🤝‍🧑 Χαρακτήρες και Σκιαγράφησή τους

👨‍🦱 Ευριπίδης: Ο δαιμόνιος τραγικός ποιητής, γεμάτος φόβο και ενοχή. Σαρώνει με την παρωδία του εαυτού του, αποκαλύπτοντας ότι οι τραγωδίες του δεν είναι απλώς δημιουργήματα τέχνης, αλλά καθρέφτες κοινωνικών αγκυλώσεων.

🧓 Μνησίλοχος: Ο ήρωας χωρίς ηρωισμό, που κουβαλάει την ευτράπελη πλευρά του ανθρώπινου γένους. Η μεταμόρφωσή του από άκαμπτο γέροντα σε «δήθεν γυναίκα» είναι η καρδιά του κωμικού μηχανισμού.

👩‍🦰 Θεσμοφοριάζουσες (ο Χορός): Η φωνή των γυναικών, σκληρές αλλά και εύστοχες στην κριτική τους. Δεν είναι γελοιογραφίες· είναι φορείς της οργής απέναντι στη δυσφήμηση και τον κοινωνικό αποκλεισμό.

🕺 Αγάθων: Μια φινέτσα σχεδόν «καμπαρέ» σε αρχαιοελληνική μορφή. Εκκεντρικός, θηλυπρεπής, υπενθυμίζει την ασάφεια των φύλων στην τέχνη και τη ζωή.

📜 Η Σάτιρα ως Όπλο: Γυναίκες στην Κωμωδία

Η σάτιρα του Αριστοφάνη δεν κάνει απλώς χιούμορ. Αποδομεί το κέντρο εξουσίας και το φύλο. Στις Θεσμοφοριάζουσες, οι γυναίκες δεν είναι ανόητες, υστερικές ή υποταγμένες· είναι οργανωμένες, καυστικές, επικριτικές και θυμωμένες. Καταγγέλλουν την καλλιτεχνική τους κακοποίηση, ζητούν δικαιοσύνη, θέτουν ερωτήματα για το πώς η τέχνη διαμορφώνει αντιλήψεις.

Ο θεατής γελά, μα ταυτόχρονα νιώθει μια βαθιά αναταραχή: πόσο παλιά είναι τελικά η σύγκρουση των φύλων; Και πόσο η τέχνη καθορίζει ή διαστρεβλώνει την αλήθεια;

✨ Τι αποκομίζει ο θεατής;

Γελάει με την καρδιά του — ναι. Μα όταν φεύγει από την παράσταση, κουβαλάει και μια σκέψη βαριά όπως ένα αρχαιοελληνικό πέπλο: μήπως τελικά οι γυναίκες —αυτές οι μυστηριώδεις Θεσμοφοριάζουσες— είχαν πάντα κάτι να πουν, αλλά εμείς δεν ακούγαμε;

Η θεατρική εμπειρία είναι απολαυστική, γεμάτη σπινθήρες παρωδίας, λογοπαίγνια και υπερβολές, αλλά κάτω από το γέλιο βράζει το πολιτικό και κοινωνικό σχόλιο.

🧠 Ο Συγγραφέας – Αριστοφάνης, ο Φιλόσοφος της Κωμωδίας

Γεννημένος περίπου το 446 π.Χ., ο Αριστοφάνης δεν ήταν απλώς ένας γελωτοποιός της εποχής του. Ήταν φιλόσοφος της σάτιρας, μάγος της γλώσσας και δριμύς κριτής της κοινωνίας του. Με έργα όπως η Λυσιστράτη, οι Εκκλησιάζουσες, τα Όρνιθες, χτίζει ένα θεατρικό σύμπαν όπου το γέλιο συνυπάρχει με την απόγνωση και η ποίηση με το κριτικό νυστέρι.

🎭 Κλείνοντας με χειροκρότημα

Οι Θεσμοφοριάζουσες δεν είναι μόνο μια μεταμφιεσμένη φάρσα ή μια απλή σάτιρα. Είναι μια απολαυστική κωμωδία που θέτει σοβαρά ερωτήματα για την εξουσία, το φύλο και την τέχνη. Είναι ένα έργο που, αν και γράφτηκε πριν από 2.400 χρόνια, μιλάει σήμερα με γλώσσα διαυγή, ανελέητη και τρανταχτά σύγχρονη.

👏 Εν τέλει, φεύγεις με ένα γέλιο στα χείλη και μια ερώτηση στην καρδιά: ποιος είναι πραγματικά ντυμένος, και ποιος γυμνός;

✨Angeli Georgia – Storyteller of Light

Η ιστοσελίδα μου

https://www.angeligeorgia.gr

Τα Podcast μου:

https://angeligeorgiastoryteller.gr

https://mithoikaipolitismoi.gr

https://akougontasmetingeorgia.gr

https://theatromeangeligeorgia.gr

Το κανάλι μου στο you tube

https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured

Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία: