Episode 111
Ο νουμερίστας του μιούζικ χολ- Τζον Όσμπορν.
Ο Νουμερίστας του Μιούζικ Χολ – Μια φθινοπωρινή σονάτα για τη Βρετανία, για εμάς
Υπάρχουν έργα που δεν σε αφήνουν να τα δεις απλώς. Σε αρπάζουν από τον γιακά και σου λένε: «Εσύ είσαι εδώ». Το The Entertainer του Τζον Όσμπορν, που στην ελληνική ραδιοφωνική του εκδοχή μεταφράστηκε με τον εύστοχο τίτλο Ο Νουμερίστας του Μιούζικ Χολ, είναι ένα τέτοιο έργο. Μια κραυγή από έναν τόπο που καταρρέει, ειπωμένη μέσα από τα παραπέτασμα του γέλιου και της φάρσας. Όπως κάθε βαθιά τραγωδία.
Στο επίκεντρο βρίσκεται ο Άρτσι Ράις, ένας διασκεδαστής του μιούζικ χολ — παλιάς κοπής καλλιτέχνης, ένας κλόουν που δεν γελά πια. Ή μάλλον, γελάει, αλλά το γέλιο του είναι ραγισμένο. Κάνει νούμερα, ανέκδοτα, λικνίζεται σε παλιές μελωδίες, ενώ μέσα του —και γύρω του— όλα διαλύονται. Η οικογένειά του, η καριέρα του, η χώρα του.
Ο πατέρας του, παλιός ηθοποιός κι αυτός, ζει παγιδευμένος στην αίγλη ενός παρελθόντος που δεν υπάρχει πια. Η γυναίκα του Άρτσι, Φοίβη, είναι ένα κουβάρι νεύρων, ματαιώσεων και αλκοόλ. Η κόρη του Τζιν, με την εκπαιδευμένη απόσταση της νέας γενιάς, παλεύει να δραπετεύσει από μια ζωή χωρίς έμπνευση. Ο γιος του, Φρανκ, κουρασμένος, μισοσπασμένος, παίζει πιάνο σ’ ένα κέντρο μόνο και μόνο για να επιβιώσει. Ο μικρός, ο Μίκι, απών: στρατιώτης στην Αίγυπτο, να πολεμά για μια Βρετανία που δεν υπάρχει πια, σε έναν πόλεμο που κανείς δεν πιστεύει πια.
Ο πόλεμος του Σουέζ λειτουργεί σαν αόρατος τοίχος μέσα στο έργο. Η αυτοκρατορία που ξεθωριάζει, η υπερηφάνεια που μετατρέπεται σε εθνική αμηχανία. Κι εμείς, ως θεατές, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα οικογενειακό δράμα που είναι κάτι πολύ περισσότερο: είναι μια αλληγορία για έναν κόσμο που γέρνει προς το τέλος του — με χάρη, με πείσμα, ή με τίποτα από τα δύο.
Η σκηνοθετική δομή του έργου —με εναλλαγές ανάμεσα στη σκηνή του θεάματος και τη σκηνή του σπιτιού— δημιουργεί μια αίσθηση απογύμνωσης. Ό,τι βλέπεις με τα φώτα, το χάνεις στο σκοτάδι. Και το χειρότερο: οι χαρακτήρες το ξέρουν. Δεν είναι ανόητοι. Ξέρουν ότι τελειώνουν, κι αυτό κάνει την ερμηνεία τους τόσο πονεμένη.
Ο Άρτσι δεν είναι κακός. Είναι ανήμπορος. Είναι ο τελευταίος τροβαδούρος ενός κόσμου που δεν του έδωσε πια σημασία. Ήταν νουμερίστας όταν ο κόσμος λάτρευε τα νούμερα. Τώρα, τον κοιτάζουν σαν αξιοθέατο. Κι εκείνος, με το ένα χέρι τραγουδά, με το άλλο μαζεύει τα απομεινάρια του.
Πρωτοπαρουσιάστηκε στο Λονδίνο το 1957, με τον ανεπανάληπτο Λόρενς Ολίβιε να ενσαρκώνει τον Άρτσι. Ήταν τότε που η Βρετανία ακόμα έπαιζε τον ρόλο του παγκόσμιου παράγοντα — μα όχι πια πειστικά. Η Ελλάδα το γνώρισε λίγο αργότερα, ραδιοφωνικά, στις 20 Απριλίου 1960, μέσω της εκπομπής «Το Θέατρο της Τετάρτης» — ένας τίτλος σαν σιωπηλή υπόσχεση πως το Θέατρο μπορεί να γίνει συνήθεια ακόμη και στα μέσα της εβδομάδας.
Ο Όσμπορν, παιδί του πολέμου, ψυχή του μεταπολεμικού θεάτρου, μας δίνει εδώ έναν κόσμο που δεν πεθαίνει με ένα μπαμ, αλλά με έναν λυγμό. Εξέφρασε τη γενιά των «Οργισμένων Νέων», όμως στο Entertainer δεν υπάρχει πια ούτε οργή — μόνο εξάντληση. Κι αυτό είναι πιο τρομακτικό.
Φεύγεις από την παράσταση με μια θλίψη λεπτή, σχεδόν ευγενική. Σαν να σου έχουν ψιθυρίσει ένα μυστικό και να μην μπορείς να το ξεχάσεις. Νιώθεις πως έχεις δει κάτι περισσότερο από ανθρώπους σε σκηνή· έχεις δει την ήττα ενός ολόκληρου πολιτισμού, την αποσύνθεση της οικογένειας, την απαξίωση της τέχνης — και την τραγική, σχεδόν ηρωική επιμονή να κρατηθεί το προσωπείο του διασκεδαστή, έστω κι αν από κάτω κρύβεται μόνο σκόνη.
Ο Νουμερίστας του Μιούζικ Χολ δεν είναι απλώς ένα έργο για το παρελθόν. Είναι ένας καθρέφτης για κάθε εποχή που νιώθει πως το παρόν της είναι στενό, και το μέλλον αβέβαιο. Κι ίσως, κάποια νύχτα, να νιώσεις κι εσύ —όπως ένιωσα κι εγώ— πως εκείνος ο Άρτσι, με το ταλαιπωρημένο χαμόγελο, μιλάει για σένα.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
