Episode 161
🎭 Ο Λόφος με το Σιντριβάνι του Γιάννη Ρίτσου
Πάνω σ’ έναν λόφο, ένα σιντριβάνι, ένα δέντρο και μια γυναίκα. Αυτό είναι το τοπίο. Κι όμως, είναι όλος ο κόσμος: ο εσωτερικός, ο υπαρξιακός, ο πολιτικός. Το έργο του Ρίτσου δεν είναι μια απλή δραματική ιστορία· είναι μια εξομολόγηση του ονείρου που δεν έγινε ποτέ πραγματικότητα. Και ο θεατής, παρακολουθώντας, μετατρέπεται σε συνοδοιπόρο αυτού του πένθους.
🧵 Υπόθεση: Το τρένο που δεν φέρνει σωτηρία
Η Μάρθα, πρώην αγωνίστρια της Αντίστασης, ζει μόνη με την παραμάνα της σε μια μικρή επαρχιακή πόλη. Νιώθει ξεχασμένη, περιθωριοποιημένη – όχι μόνο από την κοινωνία, αλλά και από τον χρόνο, από τη ζωή, από τον ίδιο της τον εαυτό.
Ονειρεύεται, κάθεται στο παγκάκι της πλατείας, περιμένει κάτι να συμβεί. Το τρένο που περνά καθημερινά γίνεται σύμβολο της αλλαγής – ένας μύθος φυγής και ανατροπής. Το «κάτι» που περιμένει, τελικά έρχεται με τη μορφή ενός άνδρα, του Βλάση. Ένας εφήμερος έρωτας – στιγμιαίος, σχεδόν άπιαστος – δίνει φλόγα στη Μάρθα. Η ίδια όμως δεν έχει πια χώρο στον κόσμο των ζωντανών επιθυμιών. Το τραγικό είναι πως όταν επιτέλους δοκιμάζει τη γεύση της ζωής, η ζωή έχει ήδη περάσει. Η αυτοκτονία της στο σιντριβάνι, ήσυχη, αόρατη, είναι η αποκορύφωση της σιωπηλής απόγνωσης που πνίγει το έργο από την πρώτη του φράση. Δεν υπάρχει δράμα, υπάρχει λιμνάζον νερό, όπως το σιντριβάνι της πόλης: όμορφο, αλλά στάσιμο.
👤 Χαρακτήρες: Το πρόσωπο που ζητά να σωθεί
Η Μάρθα είναι μια γυναίκα 34 ετών που κουβαλά τον ήλιο του παρελθόντος, αλλά ζει στο σκοτάδι του παρόντος. Δεν είναι μόνο μια μοναχική φιγούρα· είναι το πρόσωπο της γενιάς της, της γενιάς που έδωσε τα πάντα για ένα ιδανικό και ξύπνησε αργότερα χωρίς εαυτό, χωρίς έρωτα, χωρίς ρόλο. Περιφέρεται με το ροζ φόρεμα και το μαύρο ομπρελίνο της σαν φάντασμα. Την αποκαλούν «λωλή» κι όμως είναι η πιο λογική μορφή του έργου. Αυτή που διεκδικεί κάτι από τη ζωή όχι με οργή, αλλά με τρυφερό πόθο.
Δίπλα της, το Παιδί του Λόφου – ένα πρόσωπο ποιητικό, ασαφές, ίσως η φωνή του ποιητή, ίσως η ίδια η συνείδηση της Μάρθας. Ένας Πίτερ Παν ενήλικος, που βλέπει, προφητεύει, μονολογεί, παρατηρεί και ποτέ δεν αναμειγνύεται. Είναι ο ποιητικός θεός του τοπίου, ο μόνος που αντιλαμβάνεται πως το τέλος έρχεται – όχι με κραυγή, αλλά με ανάσα.
🕰 Υπόβαθρο και εποχή
Το έργο γράφτηκε το 1959, σε μια Ελλάδα που ακόμα μετρούσε τα ερείπια του πολέμου και εμφυλίου. Γυναίκες σαν τη Μάρθα, που αγωνίστηκαν, δεν είχαν πια θέση σε μια κοινωνία επιστροφής στην κανονικότητα. Ο Ρίτσος, ποιητής βαθύτατα πολιτικός, αναγνωρίζει το υπαρξιακό τραύμα του επαναστάτη που ζει χωρίς σκοπό, χωρίς επαφή, χωρίς αγάπη.
Η πρώτη του παρουσίαση έγινε στη Ρουμανία το 1977, με τον Γιάννη Βεάκη στη σκηνοθεσία. Στην Ελλάδα, το έργο άργησε να αναγνωριστεί θεατρικά, καθώς η μορφή του – ποιητική, λυρική, φευγαλέα – δεν υπάκουε στις νόρμες του κλασικού θεάτρου.
💭 Αίσθηση του θεατή: Το βλέμμα προς το σιντριβάνι
Ο θεατής φεύγει με μια σιωπηλή μελαγχολία στην ψυχή του. Δεν είδε ένα θεατρικό γεγονός· παρακολούθησε έναν αργό θρήνο, σαν μια σκιά που γλιστρά σε παγκάκια, λόφους, πλατείες. Δεν ακούστηκε δυνατή μουσική, δεν υπήρξε ανατροπή – μόνο η πικρή επίγνωση ότι κάποιες ζωές χάνονται επειδή κανείς δεν τους έδωσε τη στιγμή που χρειαζόντουσαν. Ο φόνος στο έργο αυτό είναι κοινωνικός – δεν είναι κάποιος που σκοτώνει τη Μάρθα· είναι όλοι εκείνοι που την άφησαν μόνη, με το ροζ της φόρεμα, να περιμένει το τρένο.
✍️ Ο συγγραφέας: Γιάννης Ρίτσος
Ο Γιάννης Ρίτσος (1909–1990) δεν υπήρξε απλώς ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της νεότερης Ελλάδας – υπήρξε η φωνή της ανθρωπότητας που δεν ξεχνά. Πολιτικός, λυρικός, αντιφατικός και γενναίος, έγραψε πάνω από εκατό συλλογές, μονολόγους, τραγωδίες, και επηρέασε βαθιά το πολιτισμικό DNA του ελληνικού λόγου. Στο θέατρο, δεν ήταν τεχνίτης σκηνής· ήταν ποιητής θεατρικών μορφών. «Ο Λόφος με το Σιντριβάνι» είναι το μοναδικό του πλήρες τρίπρακτο και παραμένει μαργαριτάρι για τους θιασώτες του λυρικού θεάτρου.
🌸 Επίλογος
Η Μάρθα πέθανε στο σιντριβάνι. Όμως έζησε στο βλέμμα του ποιητή. Ζήτησε τον έρωτα, τη ζωή, το τώρα. Και δεν της δόθηκε. Κι εσύ, θεατή, αν τη συναντήσεις σε ένα παγκάκι, μην τη λες λωλή. Πες την λυρική μάρτυρα ενός κόσμου που ξέχασε να αγαπά τους ανθρώπους που αγάπησαν πρώτοι.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
