Episode 143
Fuente Ovejuna του Lope De Vega me angeli georgia
Το έργο Fuente Ovejuna, γραμμένο το 1614 από τον σπουδαίο Ισπανό δραματουργό Λόπε δε Βέγα, είναι μια εκκωφαντική κραυγή συλλογικής αγανάκτησης, ένα αδρό και καίριο σχόλιο για τη σχέση εξουσίας και λαού, και συνάμα ένας ύμνος στη δύναμη της ενότητας απέναντι στην τυραννία. Αν και γεννήθηκε στον πυρετό του ισπανικού Χρυσού Αιώνα, το έργο παραμένει τραγικά επίκαιρο, θέτοντας το προαιώνιο ερώτημα: όταν η εξουσία εκτρέπεται, ποιος δικαιούται να επαναστατήσει;
Υπόθεση και χαρακτήρες
Η πλοκή βασίζεται σε πραγματικό ιστορικό περιστατικό του 1476 στο ισπανικό χωριό Φουεντεοβεχούνα (που στα ελληνικά σημαίνει «Η Πηγή των Αμνών»). Ο βίαιος και αυταρχικός διοικητής Φερνάν Γκόμεθ, εκπρόσωπος της κρατικής καταστολής και της ανδρικής δεσποτείας, ασκεί τρομοκρατία στον ντόπιο πληθυσμό. Εκμεταλλεύεται τις γυναίκες, βασανίζει τους άνδρες, και λειτουργεί σαν να είναι κύριος όχι μόνο της γης αλλά και των σωμάτων και των ψυχών των κατοίκων.
Όμως, σε μια σπάνια στιγμή συνειδητοποίησης και συσπείρωσης, το χωριό ενώνεται, ξεσηκώνεται και τον σκοτώνει. Όταν η ανάκριση αρχίζει, με βασανιστήρια και πιέσεις, όλοι, χωρίς εξαίρεση, απαντούν το ίδιο: «Η Φουεντεοβεχούνα το έκανε». Το πλήθος γίνεται ένα πρόσωπο. Δεν υπάρχει ατομική ευθύνη, υπάρχει συλλογική συνείδηση. Αυτό και μόνο το εύρημα αρκεί για να χαρίσει στο έργο αιώνια αξία.
Οι χαρακτήρες, αν και λιγότερο ψυχογραφημένοι, είναι εμβληματικοί. Ο Διοικητής, μορφή αρχετυπικού δυνάστη, ενσαρκώνει την αλαζονεία και την ατιμωρησία της εξουσίας. Η Λαουρένθια, κόρη του δημάρχου, που αρνείται να γίνει το θήραμα του Διοικητή, εξελίσσεται σε ηγετική φωνή της εξέγερσης, αποτυπώνοντας τη φεμινιστική διάσταση του έργου. Ο Φροντόσο, ερωτευμένος με τη Λαουρένθια, εκπροσωπεί τη δίκαιη αρσενική φωνή, ενώ ο δήμαρχος, τραγικά διχασμένος ανάμεσα στον φόβο και το καθήκον, συμβολίζει το δίλημμα της εξουσίας που αποτυγχάνει να προστατεύσει.
Ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο
Ο Λόπε δε Βέγα άντλησε την ιστορία από τα αρχεία της εποχής των Καθολικών Μοναρχών Φερδινάνδου και Ισαβέλλας, όταν η Ισπανία ακόμα σχηματιζόταν ως ενιαίο κράτος. Η δικαιοσύνη ήταν συχνά αυθαίρετη και η φεουδαρχία κρατούσε γερά τα ηνία της τοπικής εξουσίας. Η εξέγερση του Φουεντεοβεχούνα δεν είναι μια ρομαντική αυθαιρεσία αλλά μια πραγματική, τεκμηριωμένη πράξη λαϊκής αυτοάμυνας.
Στο κείμενο καθρεφτίζονται επίσης οι έντονες κοινωνικές εντάσεις της εποχής του συγγραφέα: ταξικές διαφορές, η σύγκρουση μεταξύ αυλικών και χωρικών, η εκκλησία και το βασιλικό κράτος που παρεμβαίνουν ως διαιτητές. Το θεατρικό έργο λειτουργεί ως λαϊκή διακήρυξη: ο απλός άνθρωπος δεν είναι πια παθητικός δέκτης της αδικίας — μπορεί να γίνει υποκείμενο της Ιστορίας.
Η πρώτη παράσταση και η ελληνική πρόσληψη
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά στις αρχές του 17ου αιώνα στην Ισπανία, πιθανόν λίγο μετά τη συγγραφή του το 1614. Η παραστασιογραφική του πορεία εκτοξεύτηκε τον 20ό αιώνα, ιδιαίτερα στη Λατινική Αμερική και στην Ευρώπη, όπου η πολιτική του διάσταση ερμηνεύτηκε ως εργαλείο αντίστασης.
Στην Ελλάδα, πρωτοπαρουσιάστηκε το 1977 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος, σε μετάφραση Καίτης Κάστρο. Ξεχωριστή στιγμή αποτέλεσε η παράσταση του 2021 στην Κεντρική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου, με σύγχρονη, έμμετρη και στιχουργημένη μετάφραση της Μαρίας Χατζηεμμανουήλ. Η γλώσσα αποκτά ρυθμό, μελωδικότητα και ξαναζωντανεύει το πάθος του πρωτότυπου. Ένα λαϊκό δράμα γίνεται έπος.
Τι αποκομίζει ο θεατής
Ο θεατής φεύγει από την αίθουσα συγκλονισμένος. Όχι από μια ατομική τραγωδία, αλλά από μια συλλογική λύτρωση. Ενώνεται με τους ήρωες, όχι γιατί είναι ξεχωριστοί, αλλά γιατί είναι ίδιοι με αυτόν. Φεύγει έχοντας βιώσει το ερώτημα του καθήκοντος: αν ανήκεις στο σύνολο, τότε δεν μπορείς να σωπαίνεις όταν αυτό υποφέρει. Σου υπενθυμίζει ότι η αντοχή έχει όρια και ότι η αλληλεγγύη, όταν γίνεται έμπρακτη, γράφει ιστορία. Το έργο δεν είναι θρήνος, είναι επαναστατικό τραγούδι. Δεν κλαίει για τα θύματα, κραυγάζει ενάντια στους θύτες. Γι’ αυτό και αγγίζει διαχρονικά — σε εποχές απολυταρχίας, σε στιγμές κοινωνικής κρίσης, στην άνοδο της φωνής των «αφανών».
Λίγα λόγια για τον συγγραφέα
Ο Λόπε δε Βέγα (1562–1635) θεωρείται ο θεμελιωτής του ισπανικού χρυσού θεάτρου, με έργο γιγάντιο: έγραψε περισσότερα από 1.500 θεατρικά, εκ των οποίων σώζονται περίπου 400. Το ύφος του είναι λαϊκό, ευθύβολο, γεμάτο χυμό ζωής. Καταγόταν από φτωχή οικογένεια, πέρασε από σπουδές κοντά σε θρησκευτικά τάγματα και άφησε πίσω του έργο που απευθυνόταν στο λαό, όχι στις αυλές.
Το Fuente Ovejuna είναι ίσως το πιο πολιτικό του έργο. Ένα έργο που θυμίζει ότι ο κόσμος δεν αλλάζει με φιλοσοφικές διακηρύξεις, αλλά με την τόλμη να σταθεί κανείς απέναντι στο άδικο και να πει: φτάνει.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
