Episode 73

Η δε γυνή να φοβείται τον άντρα- Γιώργος Τζαβέλας

Ο Τζαβέλλας δεν έγραψε ποτέ θεατρικό έργο με αυτόν τον τίτλο. Το σενάριο της ταινίας μεταφέρθηκε σε θεατρική σκηνή μετά θάνατον.

«Η δε γυνή να φοβήται τον άντρα» – Η φωνή της γυναίκας που δεν φοβήθηκε πια. Το έργο (και η θεατρική του μεταφορά) κρύβει από κάτω μια σπουδαία γυναικεία διαδρομή, που συχνά χάνεται πίσω από το χιούμορ και τα «εύθυμα». Η Ελένη δεν είναι απλώς μια φιγούρα: είναι σύμβολο μιας ολόκληρης καταπιεσμένης γενιάς γυναικών.

Μέσα σε ένα παλιό σπίτι της Πλάκας, ανάμεσα σε μισογκρεμισμένους τοίχους και φωνές μιας άλλης εποχής, ξετυλίγεται μια ιστορία που, πίσω από τη μασκαράτα του χιούμορ, κουβαλά σπαραγμό. Η θεατρική απόδοση του κινηματογραφικού έργου «Η δε γυνή να φοβήται τον άντρα», βασισμένη στο σενάριο του Γιώργου Τζαβέλλα, φωτίζει την πιο αθέατη πλευρά του γυναικείου αγώνα: τη μάχη μιας γυναίκας όχι να ξεχωρίσει, αλλά απλώς να υπάρξει με αξιοπρέπεια.

Η Ελένη, στην ερμηνεία της Ίλυας Λιβυκού, δεν είναι απλώς ένας ρόλος· είναι ψυχή. Μια γυναίκα που ζει «αστεφάνωτη» δέκα ολόκληρα χρόνια με τον Αντωνάκη, υπομένοντας το βάρος της κοινωνικής κατακραυγής, τις μομφές της γειτονιάς, τα δηλητηριώδη σχόλια της σπιτονοικοκυράς που τη φωνάζει «παστρικιά». Δεν έχει τίτλο, δεν έχει στήριγμα, δεν έχει καν όνομα δικό της – είναι απλώς «του Αντωνάκη». Είναι αμόρφωτη, πράγματι· αλλά η μορφωμένη της ψυχή, η καλοσύνη, η τρυφερότητα, η πίστη, τη κάνουν περισσότερο «κυρία» από τις κυρίες με χαρτιά. Καλύπτει με στοργή τα κενά του Αντωνάκη, τον περιποιείται, τον υποστηρίζει, τον υπηρετεί. Όμως ζει με τον καθημερινό τρόμο μήπως εκείνος την εγκαταλείψει – γιατί τότε δεν θα χάσει απλώς τον άντρα της· θα χάσει κάθε υπόσταση στα μάτια του κόσμου. Η Λιβυκού καταφέρνει να αποδώσει με μαγευτική ακρίβεια αυτόν τον φόβο: δεν φωνάζει ποτέ, αλλά κάθε της σιωπή είναι μια κραυγή απελπισίας.

Όταν τελικά έρχεται το πολυπόθητο «στεφάνι», η Ελένη μεταμορφώνεται. Η «σιωπηλή» γυναίκα αποκτά φωνή – και λόγο. Για πρώτη φορά διεκδικεί: τον σεβασμό, την αξιοπρέπεια, τη θέση που της αρμόζει όχι ως υπηρέτρια, αλλά ως σύντροφος. Ο γάμος, που για την κοινωνία είναι απλώς ένα κοινωνικό συμβόλαιο, για εκείνη είναι πράξη απελευθέρωσης. Όμως αυτή η αφύπνιση δεν έρχεται χωρίς κόστος: ξεκινούν ευτράπελες παρεξηγήσεις, κωμικές καταστάσεις που, πίσω από το γέλιο, κρύβουν τραγικότητα. Γιατί στην ουσία, το έργο δείχνει την αγωνία μιας γυναίκας να είναι απλώς… άνθρωπος.

Ο Αντωνάκης του Βαγγέλη Πρωτοπαπά είναι ο άντρας της εποχής του: αυταρχικός, εγωκεντρικός, υπερόπτης, αλλά κατά βάθος μικρός, φοβισμένος, ανίκανος να αγαπήσει χωρίς να εξουσιάζει. Η ερμηνεία του γεφυρώνει το κωμικό με το ανθρώπινο – και στο τέλος, όταν ο ήρωας αυτός καταρρέει συναισθηματικά μπροστά στην απώλεια, συγκινεί βαθιά. Όταν, μόνος στο μισογκρεμισμένο τους σπίτι, συναντά ξανά την Ελένη, καταλαβαίνει πως η αγάπη δεν μετριέται σε κυριότητες, αλλά σε συγχωρήσεις. Και τότε, βάζει στην άκρη τον εγωισμό του και της ξαναπροσφέρει την καρδιά του – αυτή τη φορά όχι από ανάγκη, αλλά από επίγνωση.

Γύρω από το ζευγάρι, ο θίασος στήνει μια ζωντανή, πολυφωνική γειτονιά: η Μπεμπέκα της Καίτης Λαμπροπούλου, ελαφριά και δυναμική, η γκρινιάρα κυρία Κατίνα (Λουΐζα Ποδηματά), η γεμάτη δήθεν ηθική Κλάρα (Μενεγάκη), ο στομφώδης Συνταγματάρχης (Ταξιάρχης), και φυσικά ο Θεμιστοκλής, ο αδερφός της Ελένης (Νίκος Φιλιππόπουλος), μια από τις πιο ζεστές παρουσίες, που χωρίς φανφάρες, της προσφέρει την πρώτη αληθινή στήριξη.

Αυτή η θεατρική μεταφορά δεν επιχειρεί απλώς να «ζωντανέψει» ένα κλασικό έργο· δίνει φωνή σε όλους όσους σιώπησαν τότε – και ίσως σιωπούν ακόμα. Η Ελένη, με όλη την ταπεινότητά της, γίνεται σύμβολο: μιας γυναίκας που δέχτηκε να περιμένει, να αντέξει, να ελπίσει – αλλά όχι να χαθεί. Και τελικά, δεν φοβήθηκε.

Ηθοποιοί

Αντωνάκης Βαγγέλης Πρωτοπαπάς

Ελένη Ίλυα Λιβυκού

Μπεμπέκα Καίτη Λαμπροπούλου

Θεμιστοκλής Νίκος Φιλιππόπουλος

Συνταγματάρχης Φοίβος Ταξιάρχης

Κυρία Κατίνα Λουΐζα Ποδηματά

Δικηγόρος Μάκης Ρευματάς

Κυρία Κλάρα Ελένη Μενεγάκη

Φαρμακοποιός Γιάννης Ροζάκης

Κυρία Μάρα Κούλη Αντωνιάδου

Υπηρέτρια Τζούλια Αργυροπούλου