Episode 113
Το σπίτι της Μπερνάντα Άλμπα. Φρεντερίκο Γκάρθια Λόρκα
Το «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» είναι το κύκνειο άσμα του μεγάλου Ισπανού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα, ένα έργο που δεν πρόλαβε να δει ποτέ στη σκηνή, καθώς δολοφονήθηκε από τους φρανκιστές λίγες μόλις εβδομάδες μετά την ολοκλήρωσή του, το καλοκαίρι του 1936. Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά το 1945 στο Μπουένος Άιρες, ενώ στην Ελλάδα πρωτοανέβηκε το 1962 από το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, σε μετάφραση του Λίνου Καρζή.
Πρόκειται για ένα αμιγώς γυναικείο δράμα, γραμμένο με λόγο ποιητικό και σκληρό, που αποτυπώνει με χειρουργική ακρίβεια την ψυχολογία της καταπίεσης. Ο υπότιτλος του έργου, «Δράμα γυναικών στα χωριά της Ισπανίας», δεν είναι απλώς περιγραφικός· είναι δηλωτικός μιας συλλογικής μοίρας, μιας ιστορικής και πολιτισμικής αλήθειας που φέρει μέσα της την καταγωγή της πατριαρχίας και του φασισμού.
Η Υπόθεση
Το έργο ξεκινά με την κηδεία του δεύτερου συζύγου της Μπερνάρντα Άλμπα. Η ίδια, γυναίκα εξηντάχρονη, αυταρχική και υπέρμαχος της κοινωνικής καταξίωσης, επιβάλλει οκταετές πένθος στο σπίτι και απόλυτη σιωπή. Οι πέντε κόρες της – Αγκούστιας, Μαγκνταλένα, Αμέλια, Μαρτίριο και Αδέλα – καταδικάζονται στην απομόνωση, φυλακισμένες σε έναν κόσμο χωρίς άντρες, χωρίς ελευθερία, χωρίς προοπτική. Κι όμως, η απουσία του ανδρικού σώματος δεν σημαίνει και απουσία της ανδρικής επιρροής· ο Πέπε Ρομάνο, ο μνηστήρας της Αγκούστιας, γίνεται η αφορμή για να ξεσπάσει ο φθόνος, η καταπιεσμένη επιθυμία και το πάθος, που θα οδηγήσουν στην αυτοχειρία της Αδέλα και στη θριαμβευτική επιστροφή της καταστολής.
Οι Χαρακτήρες
Η Μπερνάρντα είναι η προσωποποίηση της εξουσίας, όχι μόνο της μητρικής αλλά και της κοινωνικής και ταξικής. Μέσα από τη δική της φωνή μιλά η Ισπανία που ετοιμάζεται να παραδοθεί στον Φράνκο – η Ισπανία που φοβάται τη σεξουαλικότητα, την αμφισβήτηση, την αλήθεια. Οι κόρες της, καθεμία με τον δικό της τρόπο, ενσαρκώνουν τα στάδια του εγκλεισμού και της εξέγερσης: η Αγκούστιας την υποταγή στον πλούτο, η Μαρτίριο την πίκρα και τη ζήλια, η Αδέλα την επανάσταση και το πάθος. Η Πόνθια, η οικονόμος, λειτουργεί ως χορός αρχαίας τραγωδίας, φέρνοντας τη φωνή του λαού, την ειρωνεία και την αλήθεια που κανείς δεν θέλει να ακούσει. Η Μαρία Χοσέφα, η ηλικιωμένη μητέρα της Μπερνάρντα, τρελή μα βαθιά σοφή, είναι ο μόνος χαρακτήρας που διακηρύσσει το δικαίωμα στην αγάπη, στη φύση, στην απόδραση.
Ιστορικό και κοινωνικό υπόβαθρο
Το έργο είναι ποτισμένο από το κλίμα της προφρανκικής Ισπανίας: μια χώρα βυθισμένη σε ταξικές διακρίσεις, αυστηρή καθολική ηθική και φεουδαρχικά απομεινάρια που επιβίωναν στην επαρχία. Οι γυναίκες ήταν εγκλωβισμένες στον ρόλο της τιμής, της παρθενίας και της σιωπής, χωρίς δικαίωμα στη βούληση ή τον έρωτα. Μέσα από τη μορφή της Μπερνάρντα, ο Λόρκα καταγγέλλει το φασισμό όχι μόνο ως πολιτικό σύστημα, αλλά ως νοοτροπία που έχει διεισδύσει σε κάθε κύτταρο της καθημερινότητας. Η επιβολή της σιωπής, ο εγκλεισμός, ο κοινωνικός έλεγχος, το πνίξιμο κάθε επιθυμίας – όλα αποτελούν πρόδρομους της πολιτικής καταστολής.
Η Εμπειρία του Θεατή
Ο θεατής φεύγει από την παράσταση με το βάρος μιας μεγάλης αλήθειας: πως η πιο επικίνδυνη βία είναι εκείνη που δεν φαίνεται – η βία της στέρησης, της καθήλωσης, του εγκλεισμού. Ο ασφυκτικός ρυθμός του έργου, η απουσία αντρών από τη σκηνή, το κλειστό σκηνικό του σπιτιού, όλα συμβάλλουν στη δημιουργία μιας πνιγηρής ατμόσφαιρας που κορυφώνεται στην κάθαρση του τέλους – μια κάθαρση δίχως λύτρωση. Το κοινό νιώθει τη σιωπή να βαραίνει, σαν μαύρο πέπλο, όπως το πένθος που καλύπτει το σπίτι. Και μέσα από τη σιωπή, αναδύεται το ουρλιαχτό της Αδέλα – η φωνή κάθε ανθρώπου που τόλμησε να ζήσει και να πληρώσει το τίμημα.
Ο Συγγραφέας
Ο Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα (1898–1936) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους Ισπανούς ποιητές και θεατρικούς συγγραφείς του 20ού αιώνα. Μέλος της γενιάς του ’27, φίλος του Νταλί και του Μπουνιουέλ, λάτρης της λαϊκής τέχνης και του φλαμένκο, ο Λόρκα συνέθεσε έργα βαθιά ποιητικά και πολιτικά, με σαφείς επιρροές από την αρχαία τραγωδία, το ρομαντισμό και τη σουρεαλιστική έκφραση. Το έργο του είναι γεμάτο από εικόνες, σύμβολα και πάθη που αγγίζουν το συλλογικό υποσυνείδητο – από το αίμα και το φεγγάρι ως τον έρωτα και τον θάνατο. Η δολοφονία του από τους φασίστες τον μετέτρεψε σε θρύλο, σύμβολο ελευθερίας, τέχνης και αντίστασης.
Επίλογος
Το «Σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα» δεν είναι απλώς ένα έργο για τη γυναικεία καταπίεση. Είναι μια τραγωδία για την απώλεια της ζωής πριν καν τη ζήσεις. Είναι η κραυγή ενός κόσμου που πνίγει το όνειρο, μιας κοινωνίας που τιμωρεί την επιθυμία. Και είναι ταυτόχρονα ένας ύμνος στην αδάμαστη φύση του ανθρώπου, που, έστω και για μια στιγμή, τόλμησε να σπάσει τα δεσμά.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
