Episode 14

Επιτρέποντες του Μενάνδρου. Γιάννης Βογιατζής-Τάκης Μηλιάδης.

Εισαγωγή στον Μένανδρο και την Κωμωδία του

Ο Μένανδρος (342-291 π.Χ.) υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Νέας Κωμωδίας στην αρχαία ελληνική δραματουργία. Σε αντίθεση με την Παλαιά Κωμωδία του Αριστοφάνη, που είχε σατιρικό και πολιτικό χαρακτήρα, η Νέα Κωμωδία εστιάζει περισσότερο στις διαπροσωπικές σχέσεις, την καθημερινότητα και την ανθρώπινη συμπεριφορά, με επίκεντρο τον έρωτα, την αναγνώριση και τις κοινωνικές συμβάσεις.

Ένα από τα πιο γνωστά του έργα είναι οι Επιτρέποντες, κωμωδία που γράφτηκε στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ. Το έργο αυτό είναι ένα από τα λίγα που έχουν σωθεί σε σημαντικό βαθμό, αν και όχι πλήρως. Οι Επιτρέποντες είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα της θεματολογίας του Μενάνδρου, καθώς εστιάζει σε οικογενειακές συγκρούσεις, ηθικά διλήμματα και την αναζήτηση της αλήθειας.

Υπόθεση του έργου

Η πλοκή των Επιτρεπόντων περιστρέφεται γύρω από μια περίπλοκη ιστορία έρωτα, πατρότητας και κοινωνικών αξιών. Ο αγρότης Δαούκος βρίσκει ένα έκθετο παιδί και το μεγαλώνει ως δικό του. Όταν η μητέρα του παιδιού, η οποία το είχε εγκαταλείψει υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες, επιστρέφει στη ζωή του, ξεκινά μια σειρά από γεγονότα που αναδεικνύουν θέματα δικαιοσύνης και οικογενειακής ευθύνης. Το έργο περιλαμβάνει κλασικά μοτίβα της Νέας Κωμωδίας, όπως τη σύγχυση ταυτότητας, τη διαμάχη μεταξύ χαρακτήρων διαφορετικών κοινωνικών τάξεων και την τελική επανένωση μέσα από ανατροπές και αναγνωρίσεις. Ο τίτλος Επιτρέποντες αναφέρεται σε εκείνους που δίνουν την άδεια ή συγχωρούν, κάτι που αντικατοπτρίζει τη θεματική της συγχώρεσης και της αποκατάστασης της ηθικής τάξης.

Χαρακτήρες

Δαούκος – Ο ευσυνείδητος αγρότης που βρίσκει και μεγαλώνει το παιδί.

Ο Νεαρός Εραστής – Ο τυπικός ερωτευμένος της Νέας Κωμωδίας, που αναζητά την αγαπημένη

του.

Η Μητέρα – Μια γυναίκα που έχει αφήσει το παιδί της και προσπαθεί να διορθώσει τα λάθη

της.

Ο Δούλος – Κωμικός χαρακτήρας, που προσφέρει χιούμορ και σχολιασμό των γεγονότων.

Ο Γέροντας – Συχνά αντιπροσωπεύει την παλιά γενιά και τις ηθικές αρχές της εποχής.

Θεματικές και Κοινωνική Διάσταση

Οι Επιτρέποντες παρουσιάζουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων που απασχολούσαν την ελληνιστική κοινωνία. Το βασικό θέμα είναι η ταυτότητα και η ηθική αναγνώριση: ποιος είναι ο πραγματικός γονέας, και ποιος έχει το δικαίωμα να αποφασίζει για τη μοίρα ενός παιδιού; Ο Μένανδρος καταπιάνεται επίσης με τη σύγκρουση μεταξύ φύσης και κοινωνικών συμβάσεων, καθώς και με το δίλημμα ανάμεσα στην τύχη και την ανθρώπινη δράση.

Η κωμωδία φέρνει στο φως τις κοινωνικές τάξεις και τις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Οι χαρακτήρες του έργου, από τον αγρότη μέχρι τον δούλο και τον νεαρό αριστοκράτη, αποτελούν μικρογραφία της ελληνιστικής κοινωνίας. Ο Μένανδρος αναδεικνύει επίσης τη θέση των γυναικών στην κοινωνία της εποχής, παρουσιάζοντας μια μητέρα που διεκδικεί τη θέση της στο παιδί της, κάτι που δεν ήταν αυτονόητο στην πατριαρχική κοινωνία της αρχαίας Ελλάδας.

Δομή και Στυλ

Το έργο ακολουθεί τη χαρακτηριστική πεντάπρακτη δομή της Νέας Κωμωδίας, με την εισαγωγή της βασικής σύγκρουσης, τις περιπλοκές, τις παρεξηγήσεις και τελικά την αναγνώριση και την επίλυση. Οι διάλογοι είναι φυσικοί, με έντονη χρήση καθημερινής γλώσσας, γεγονός που προσδίδει αληθοφάνεια στο έργο.

Ο Μένανδρος χρησιμοποιεί επίσης τον χαρακτήρα του δούλου ως κωμικό στοιχείο και ως μέσο σχολιασμού της δράσης. Η ειρωνεία και οι παρεξηγήσεις αποτελούν βασικά στοιχεία του έργου, ενώ η ηθική διδασκαλία δεν επιβάλλεται αλλά αναδύεται μέσα από τη φυσική εξέλιξη της πλοκής.

Σωζόμενα Τμήματα και Ανακαλύψεις

Οι Επιτρέποντες δεν έχουν σωθεί ακέραιοι. Το έργο ανακαλύφθηκε αποσπασματικά μέσα από παπύρους, κυρίως στην Αίγυπτο, όπως πολλά έργα του Μενάνδρου. Σημαντικά μέρη του κειμένου έχουν διασωθεί και μας επιτρέπουν να ανασυνθέσουμε την πλοκή και το ύφος του συγγραφέα. Η ανακάλυψη παπύρων στις αρχές του 20ού αιώνα επέτρεψε στους μελετητές να κατανοήσουν καλύτερα το έργο και να αποκαταστήσουν μέρος της δράσης.

Οι Επιτρέποντες αποτελούν ένα από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της Νέας Κωμωδίας και της τέχνης του Μενάνδρου. Το έργο αυτό, παρότι σωζόμενο αποσπασματικά, μας δίνει μια πολύτιμη εικόνα για την κοινωνία, τις ηθικές αξίες και την ανθρώπινη ψυχολογία της εποχής του. Η θεματική της αναγνώρισης, της συγχώρεσης και της κοινωνικής συμφιλίωσης το καθιστά διαχρονικό και ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τον σύγχρονο αναγνώστη.

Ο Μένανδρος, με την εξαιρετική του ικανότητα να σκιαγραφεί ανθρώπινους χαρακτήρες και να δημιουργεί ρεαλιστικούς διαλόγους, επηρέασε βαθιά τη μετέπειτα κωμωδία, τόσο στη ρωμαϊκή όσο και στη νεότερη ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Οι Επιτρέποντες αποδεικνύουν γιατί θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους δραματουργούς της αρχαιότητας, ικανός να παντρέψει το χιούμορ με την ηθική σοφία.

Η ιστοσελίδα μου

https://www.angeligeorgia.gr

Τα Podcast μου:

https://angeligeorgiastoryteller.gr/

https://mithoikaipolitismoi.gr/

https://fotinakalimerakiametingeorgia.gr

https://anexixniastesipothesis.gr/

https://akougontasmetingeorgia.gr

https://syzitontasmetingeorgia.gr

https://theatromeangeligeorgia.gr/

Το κανάλι μου στο you tube

https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured