Episode 275
🎭 Τα Δέντρα Πεθαίνουν Όρθια Αλεχάντρο Κασόνα: Μια θεατρική ανάσα ανάμεσα στην αλήθεια και τη φαντασία 🎭
Ο Alejandro Casona μας προσκαλεί σ’ έναν χορό: ανάμεσα στο πραγματικό και το φτιαγμένο· ανάμεσα στο ψέμα και στην ελπίδα. Η πρώτη γραμμή που θαυμάζουμε: «Να μη με δουν να πέφτω. Νεκρός μέσα, αλλά όρθιος. Σαν δέντρο. Ας δούμε λοιπόν — με σεβασμό και κριτική διάθεση — τι κρύβει αυτό το έργο.
Πλοκή, χαρακτήρες & ψυχολογική ανάλυση
Το έργο με επίκεντρο ένα ηλικιωμένο ζευγάρι — ο κύριος Μπαλμπόα και η «γιαγιά» μητέρα του — που ζει μέσα στη νοσταλγία ενός χαμένου εγγονού. Στο παρελθόν τον έδιωξε ο Μπαλμπόα για την παραβατικότητά του, αλλά η έλλειψή του έγινε βαρύ φορτίο για τη σύζυγό του. Για να μην υποφέρει η γυναίκα του, ο Μπαλμπόα αναλαμβάνει να στέλνει ο ίδιος επιστολές «από τον εγγονό», παρουσιάζοντάς τον ως επιτυχημένο επαγγελματία στο εξωτερικό
Κι έπειτα: Νομίζει ότι ο εγγονός θα επέστρεφε — δέχεται όμως την πληροφορία ότι το πλοίο του βυθίστηκε. Για να διατηρήσει την ελπίδα της μητέρας του, ο Μπαλμπόα προσλαμβάνει έναν ηθοποιό – τον Μαου¬ρίσιο – μαζί με μια νέα γυναίκα – την Ιζαμπέλ – ώστε να παρουσιαστούν ως ο εγγονός και η σύζυγός του. Ωστόσο, η αλήθεια δεν αργεί να φανεί: ο πραγματικός εγγονός, το «Άλλο», εμφανίζεται απροσδόκητα.
Στο τέλος, η γιαγιά καταλαβαίνει το ψέμα αλλά το σιωπά – όχι από άγνοια αλλά από ευγνωμοσύνη για τις στιγμές ευτυχίας που της προσέφεραν οι «εικονικοί» εγγονοί.
Ψυχολογικά: ο Μπαλμπόα λειτουργεί ως «σωτήρας» της οικογενειακής εικόνας· η γυναίκα του ως φορέας της ελπίδας και του πόνου· οι ηθοποιοί/«ψεύτικοι» εγγονοί ως προσωπεία που φορά η πραγματικότητα για να αντέξει. Το ψέμα μεταμορφώνεται σε θεραπεία – και η θεραπεία σε πιθανή παγίδα. Ο πραγματικός εγγονός είναι η αλήθεια που επιστρέφει και απειλεί. Η γιαγιά, με την αξιοπρέπειά της, αποφασίζει να μείνει «όρθια» — παρά τον πόνο της.
Πρώτη παρουσίαση: Αργεντινή, 1 Απριλίου 1949, Ισπανία, 18 Δεκεμβρίου 1963
Ηχητική απόδοση:
Ηθοποιοί: Μαριέττα Ριάλδη (Ελένη), Ελένη Μαυρομάτη (δακτυλογράφος), Βίκτωρ Παγουλάτος (Νορβηγός πάστορ), Λουκιανός Ροζάν (ταχυδακτυλουργός), Κλειώ Σκουλούδη (Μάρθα/Ισαβέλλα), Νίκος Τζόγιας (Μαυρίκιος), Κώστας Καζάκος (Μπαλμπόα), Στέλιος Λιονάκης (ζητιάνος), Θεόδωρος Κατσαδράμης (κυνηγός), Μαρία Αλκαίου (γιαγιά), Κούλα Αγαγιώτου (Γενοβέφα), Αλίκη Γκούμα (Αμαλία Φιλίτσα), Γιώργος Τζώρτζης (ο Άλλος)
Ιστορικά στοιχεία της εποχής
Γράφτηκε το 1949 κατά τη διάρκεια του εξορισμού του Casona (από τη διακυβέρνηση του Francisco Franco) στη Λατινική Αμερική. Το έργο ανήκει στο θέατρο του «θαύματος και της φαντασίας» που χαρακτηρίζει τον δημιουργό του: μεταμοντέρνα αναλογία, «θέατρο μέσα στο θέατρο», παιχνίδι με την πραγματικότητα και την ψευδαίσθηση. Ο τίτλος – «Los árboles mueren de pie» – λειτουργεί ως μεταφορά για την ανθρώπινη αξιοπρέπεια: ακόμα κι όταν η καρδιά «πεθαίνει», ο άνθρωπος μπορεί να κρατηθεί όρθιος.
Το μήνυμα του έργου
Το έργο μέσα από τη «μικροκοινωνία» μιας οικογένειας και μιας μυστηριώδους οργάνωσης μας καλεί να σκεφτούμε: είναι η ελπίδα που βασίζεται σε ψέματα λιγότερη από εκείνη που στηρίζεται σε αλήθεια; Μπορεί το καλό ψέμα να είναι πιο ανθρώπινο από την ωμή αλήθεια; Και ποιο τελικά είναι το θρίαμβο—η ειλικρίνεια ή η ευτυχία; Ο θεατής/ακροατής αποκομίζει τη συνειδητοποίηση ότι η ζωή είναι σύνθεση ψευδαίσθησης και πραγματικότητας — και ότι η επιλογή μας ανάμεσα σε αυτές καθορίζει το αν θα μείνουμε όρθιοι.
Η προσωπική μου ματιά
Ως αφηγήτρια και ερευνήτρια μύθων και παραμυθιών, βλέπω σ’ αυτό το έργο έναν σύγχρονο παραμυθιακό μύθο: η γιαγιά είναι η «γη», ο έφηβος εγγονός το αμάρτημα, η ψευδαίσθηση η «σφαίρα» που προστατεύει, και ο πραγματικός εγγονός η επιστροφή της σκέψης στην ωμή αλήθεια. Το έργο δεν μας λέει ότι τα ψέματα είναι κακά – αλλά ότι χρειάζεται μεγάλη γενναιότητα να ζεις την αλήθεια. Και ότι η αξιοπρέπεια μπορεί να φυλαχθεί ακόμη και μέσα από σιωπές. Η οργάνωση που βοηθά ανθρώπους με ψέματα – το κέντρο της δράσης – μοιάζει με τα σημερινά υποκατάστατα πραγματικότητας: social media, αυτοεικόνες, «κάθε μέρα έχουμε έναν ρόλο». Το έργο μας προειδοποιεί: μη ξεχνάς ποιος είσαι πίσω από τον ρόλο.
🩰 Ψυχολογική ανάλυση
Η δομή του έργου λειτουργεί ως διπλός καθρέφτης: οι χαρακτήρες αντιλαμβάνονται και μεταμορφώνονται. Ο Μπαλμπόα συναινεί σε μια «μεγάλη απάτη» για να προστατεύσει· η γιαγιά υποκρίνεται ότι δεν γνωρίζει. Το θεατρικό παιχνίδι γίνεται μεταφορά για τη ζωή: πόσα από όσα λέμε/κάνουμε είναι για να «διατηρήσουμε» την εικόνα μας όρθια; Ο πραγματικός εγγονός είναι η συνείδηση που ερχόταν να ζητήσει τον λογαριασμό· η γιαγιά… η ψυχή που αρνείται να πέσει, έστω και αν έχει πεθάνει μέσα.
Στην τελική, το έργο μας καλεί σε αυτογνωσία: «Είσαι έτοιμος/η να κοιτάξεις την αλήθεια σου μέσα στα μάτια;»
📜 Αποσπάσματα (στα ισπανικά)
“Que no me vean caída. Muerta por dentro, pero de pie. Como un árbol.”
“Había apagado la luz y, sin embargo, cerré los ojos. De repente sentí como una pedrada en los cristales y algo cayó dentro de la habitación.”
“Dígalo, dígalo sin miedo; tal como va el mundo todos los que no somos imbéciles necesitamos estar un poco locos”
________________________________________
🧠 Εμπλουτισμένη ανάλυση
• Το πρώτο απόσπασμα («Να μη με δουν να πέφτω…») λειτουργεί ως μεταφορά: η γιαγιά / η γυναίκα που σηκώνει το φορτίο· ψυχικά “νεκρή” μέσα, αλλά “όρθια” προς τα έξω. Η εικόνα του δέντρου που πεθαίνει όρθιο αντιπαραβάλλει φυσική δύναμη και εσωτερική σιωπή.
• Το δεύτερο απόσπασμα εκφράζει τον πόνο, την εσωτερική αναταραχή, την επιθυμία για φυγή («Γιατί μία μόνο νύχτα; Γιατί να μη τις κοιμίσω όλες μαζί;»). Αυτό φανερώνει το βάθος της ψυχικής αγωνίας της Μάρτα/Ισαβέλ.
• Το τρίτο απόσπασμα φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της «κανονικότητας» και της «τρέλας» ως απαραίτητης σε έναν κόσμο όπου οι συμβάσεις καταπνίγουν την αλήθεια. Ο Casona φαίνεται να υποστηρίζει ότι όσοι δεν είναι «λίγο τρελοί» εντός τους, σταματούν να είναι ζωντανοί.
🇬🇷 Ελληνικά αποσπάσματα
1. «Για τις αρρώστιες του κορμιού πολλοί ασχολούνται. Αλλά ποιος σκέφτηκε αυτούς που πεθαίνουν χωρίς μιαν ωραία ανάμνηση; Αυτούς που δεν είδαν να πραγματοποιείται ούτε ένα όνειρο;»
2. Τίτλος / μεταφορά: «Τα δέντρα πεθαίνουν όρθια» — σημαίνει πως η αξιοπρέπεια μπορεί να μείνει όρθια ακόμη κι αν μέσα υπάρχει θάνατος.
❓ Ερώτηση προς το κοινό: Κι εσύ, θεατή/ακροατή: ποιο είναι το ψέμα που έχεις επιτρέψει να σε προστατεύει; Και είσαι έτοιμος/η να το αφήσεις ώστε να σταθείς όρθιος/α στην αλήθεια σου;
✍️ Angeli Georgia – Storyteller of Light ✍️
🇬🇷 Για όσους θέλουν να κρατήσουν αναμμένη τη φλόγα αυτών των παραγωγών,
υπάρχει μια μυστική πύλη:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67
🇬🇧 For those who wish to keep the flame of these creations alive, there is a secret gateway:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67
🇫🇷 Pour ceux qui désirent garder vivante la flamme de ces créations, il existe une porte secrète:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📚 Metabook : https://metabook.gr/angel67
🇮🇹 Per chi desidera mantenere viva la fiamma di queste creazioni, esiste una porta segreta:
👉 https://angeligeorgiastoryteller.gr/support
📚 Metabook: https://metabook.gr/angel67
📜 Εγγραφή στο κανάλι για περισσότερα θεατρικά έργα, μυστήριο και vintage ατμόσφαιρα!
