Episode 156
🎭 Η Χαρτοπαίχτρα του Δημήτρη Ψαθά
Κάποιες παραστάσεις δεν χρειάζονται εντυπωσιακά σκηνικά, ούτε βαριές λέξεις. Χρειάζονται μόνο έναν καθρέφτη στραμμένο προς το κοινό – και μια ηρωίδα σαν την Αλέκα. Η «Χαρτοπαίχτρα» του Δημήτρη Ψαθά είναι ένα από τα σπάνια εκείνα έργα που ενώ ντύνουν το γέλιο με καλοκαιρινό χιούμορ, φτάνουν ως τον πυρήνα της κοινωνικής παθογένειας. Όχι με βαριά φιλοσοφία, αλλά με μαχαίρι τυλιγμένο σε σατιρικό χαρτί.
🃏 Υπόθεση: Πάθος, παρεξηγήσεις και… καρέ της συμφοράς
Στην καρδιά της πλοκής βρίσκεται η Αλέκα, αρχόντισσα της πολυκατοικίας, σύζυγος και μητέρα, με μια μόνη –αλλά ολέθρια– αδυναμία: την τράπουλα. Χαρτοπαίχτρα μανιώδης, παίζει μέρα και νύχτα, αδιαφορώντας για τα προβλήματα της οικογένειας, το μέλλον των παιδιών της, ακόμη και για την αξιοπρέπεια του σπιτιού.
Ο γιος της, Λάκης, ξενυχτά και μεθά, η κόρη της, Νίνα, κινδυνεύει να χάσει τον μνηστήρα της εξαιτίας της μητρικής ακαταδεξίας, και ο σύζυγος Ανδρέας –στερεότυπος αλλά χαριτωμένος πατέρας– προσπαθεί να συγκρατήσει τα ερείπια. Όταν αποφασίζει να τη συνεφέρει κάνοντάς της ερωτικό «κόρτε» μέσω της συμπαίκτριάς της, κυρίας Λελέ, η κατάσταση βγαίνει εκτός ελέγχου.
Οι παρεξηγήσεις φουντώνουν, τα παιδιά ανησυχούν, οι φίλες της Αλέκας απομακρύνονται, και η ίδια καλείται να αντιμετωπίσει την κοινωνική και οικογενειακή κατάρρευση που η ίδια προκάλεσε. Στο τέλος, υποχωρεί… ίσως. Δίνει τον μεγάλο όρκο: «Να μην ξαναπιάσω τράπουλα στα χέρια μου!» – κι ο θεατής απομένει να χαμογελά αμφίθυμα. Θα τον τηρήσει;
👥 Χαρακτήρες: Η νεοελληνική κοινωνία εν συνόλω
Η Αλέκα είναι η τραγικωμική μητέρα που σαρκάζει το αρχέτυπο της αστής με υπαρξιακό κενό. Χειραφετημένη αλλά μάταια, δραστήρια αλλά χωρίς σκοπό, ψάχνει διέξοδο σε μια ψευδο-ηδονή. Το χαρτοπαίγνιο δεν είναι απλώς πάθος· είναι μέσο διαφυγής από την πλήξη, τη ρουτίνα, την ασημαντότητα. Είναι η ελληνική μικροαστή των ’60s που ψάχνει φωνή – και το μόνο που βρίσκει είναι το καρέ.
Ο Ανδρέας παίζει τον παραδοσιακό πατέρα – ψύχραιμος, στοργικός αλλά ξεπερασμένος, αδυνατεί να επιβληθεί. Αντί να τιμωρήσει, γλιστρά σε παιγνιώδη χειραγώγηση, κάτι που δίνει στο έργο τον χαρακτήρα μιας κοινωνικής σάτιρας.
Τα παιδιά, Λάκης και Νίνα, εκπροσωπούν τη νέα γενιά που υποφέρει από την αποσάθρωση της οικογενειακής σταθερότητας, ενώ οι κυρίες του καρέ είναι χαρακτηριστικά φινιρισμένες φιγούρες – γειτόνισσες με αιχμηρή γλώσσα, κοινωνικές ανασφάλειες και τάσεις για ραδιουργία.
Η Μαριγώ, η οικιακή βοηθός, παραμένει γήινη και αυθεντική, λειτουργώντας ως η φωνή της λογικής μέσα στην παραφορά της αστικής τρέλας.
🧵 Ιστορικό πλαίσιο και πρεμιέρες
Το έργο πρωτοπαρουσιάστηκε τη σεζόν 1963–1964 στο Θέατρο Μπουρνέλλη, με την Κατερίνα στον πρωταγωνιστικό ρόλο. Είχε ήδη όλα τα συστατικά για μια μεγάλη επιτυχία: δυνατή κεντρική φιγούρα, καθημερινά προβλήματα, αληθινούς διαλόγους, και πάνω απ’ όλα, το ανελέητο αλλά τρυφερό βλέμμα του Δημήτρη Ψαθά στην ελληνική πραγματικότητα.
Το 1965 έγινε κινηματογραφική ταινία σε σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, με τη Ρένα Βλαχοπούλου να γράφει ιστορία ως η Αλέκα της μεγάλης οθόνης. Η ταινία μετέφερε το θεατρικό πνεύμα διατηρώντας τη σκηνική διάσταση του έργου. Αργότερα, ο ρόλος παίχτηκε από σπουδαίες κυρίες του θεάτρου – Μαίρη Αρώνη, Άννα Παναγιωτοπούλου, Υρώ Μανέ, και άλλες – αποδεικνύοντας τη διαχρονικότητά του.
💭 Τι αποκομίζει ο θεατής;
Πίσω από τα γέλια και τις παρεξηγήσεις, η «Χαρτοπαίχτρα» αγγίζει το άγχος της ταυτότητας. Ο θεατής φεύγει διασκεδασμένος, αλλά και με τη γεύση της πικρής αναγνώρισης: είδε τη μάνα του, τη θεία του, τον εαυτό του· είδε την ελληνική κοινωνία του καθωσπρεπισμού, της καταπίεσης και της απόδρασης μέσα από μικρές καθημερινές εξαρτήσεις.
Το έργο παραμένει επίκαιρο γιατί δεν κατακρίνει, αλλά κατανοεί. Δεν γελοιοποιεί τον εθισμό – τον σαρκάζει με κατανόηση. Και αυτό κάνει το κοινό να γελάει χωρίς ενοχή.
✍️ Ο συγγραφέας: Δημήτρης Ψαθάς
Ο Δημήτρης Ψαθάς (1907–1979) υπήρξε ένας από τους πιο δημοφιλείς χρονογράφους και θεατρικούς συγγραφείς της Ελλάδας. Έγραψε με γλώσσα λαϊκή, διαυγή, γεμάτη σπιρτάδα και αυτοσαρκασμό. Τα έργα του –«Φωνάζει ο κλέφτης», «Ξύπνα Βασίλη», «Η Θέμις έχει κέφια»– ανήκουν στα διαμάντια της ελληνικής δραματουργίας. Ήξερε να παρατηρεί τον μικροαστό όχι αφ’ υψηλού, αλλά εκ των έσω, να φωτίζει τις ελαφρότητες και τις εμμονές του χωρίς ηθικολογίες. Η «Χαρτοπαίχτρα» είναι η πιο γυναικεία στιγμή του έργου του – και ίσως η πιο τρυφερή.
🎯 Επίλογος
Η «Χαρτοπαίχτρα» δεν είναι απλώς μια κωμωδία. Είναι ένα πολιτισμικό ντοκουμέντο, μια εικόνα μιας ολόκληρης εποχής, μια μασκαράτα που κρατάει καθρέφτη στο κοινό της. Και σήμερα, έξι δεκαετίες μετά την πρώτη της εμφάνιση, συνεχίζει να λέει με χιούμορ και ανθρωπιά αυτό που λίγοι τολμούν:
«Η εξάρτηση δεν είναι πάντα στα ναρκωτικά. Μπορεί να βρίσκεται και μέσα σ’ ένα απλό τραπουλόχαρτο
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808/featured
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
