Episode 78
Φον Δημητράκης-Δημήτρης Ψαθάς
Το θεατρικό έργο «Φον Δημητράκης», γραμμένο από τον Δημήτρη Ψαθά το 1946, είναι ένα από τα σημαντικότερα και πιο διαχρονικά κομμάτια της νεοελληνικής θεατρικής σκηνής. Πρόκειται για μια σπαρταριστή, πλην όμως βαθιά πολιτική σάτιρα, που αν και τοποθετείται χρονικά στη γερμανική Κατοχή, παραμένει επίκαιρη μέχρι σήμερα, καθώς θίγει με χιούμορ, αλλά και οξύτητα, το πάθος για εξουσία και τη μικροπρέπεια που συχνά τη συνοδεύει.
Η υπόθεση εκτυλίσσεται σε ένα αστικό σπίτι της Αθήνας το 1942, εν μέσω της γερμανικής Κατοχής. Κεντρικός ήρωας είναι ο Δημήτρης Χαρίτος, ένας μικρονοϊκός, δειλός πολιτευτής που δεν κατάφερε ποτέ να διακριθεί στην ελεύθερη πολιτική ζωή, αλλά τώρα βλέπει την «ευκαιρία της ζωής του»: να γίνει υπουργός συνεργαζόμενος με τις κατοχικές δυνάμεις. Το ειρωνικό στοιχείο βρίσκεται στο γεγονός ότι ενώ εκείνος προδίδει τις αρχές του και τη χώρα του για μια θέση εξουσίας, τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς του αποτελούν ενεργά μέλη της Αντίστασης. Ο γιος του είναι αντάρτης στα βουνά, η κόρη του μεταφέρει πολεμοφόδια για τον αγώνα και ο αδελφός του, ο Λεωνίδας, πρώην φιλόλογος και νυν μπακάλης, χρησιμοποιεί το μαγαζί του ως κάλυψη για τις αντιστασιακές του δραστηριότητες.
Ο Ψαθάς, με ευφυέστατο τρόπο, σκιαγραφεί έναν χαρακτήρα που δεν είναι ο στυγνός προδότης, αλλά ο «καημένος» ρωμιός πολιτικάντης, που γελοιοποιείται από την ίδια του τη φιλοδοξία. Ο Δημητράκης δεν είναι απλώς ένας προδότης – είναι ο καθρέφτης μιας ολόκληρης νοοτροπίας: αυτής που θέλει την πολιτική ως μέσο προσωπικής ανέλιξης, ακόμη και με τίμημα την αξιοπρέπεια και την ηθική. Στο πρόσωπό του βλέπουμε τον άνθρωπο που, όταν του δίνεται εξουσία, δεν ξέρει πώς να τη διαχειριστεί και καταλήγει να την υπηρετεί τυφλά, χάνοντας κάθε αίσθηση μέτρου.
Η σάτιρα του Ψαθά δεν περιορίζεται μόνο στην πολιτική, αλλά εισχωρεί και στον κοινωνικό ιστό της εποχής, παρουσιάζοντας με μαεστρία την αντίθεση μεταξύ των ιδεαλιστικών και πατριωτικών αξιών από τη μία και της ιδιοτέλειας και καιροσκοπισμού από την άλλη. Παράλληλα, καταφέρνει να εντάξει το τραγικό στοιχείο μέσα στην κωμωδία, δημιουργώντας έναν αριστουργηματικό συνδυασμό γέλιου και προβληματισμού.
Το έργο ανέβηκε για πρώτη φορά το 1946, μέσα στην ταραχώδη περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου, κάτι που ενισχύει τη δραματικότητα και το ιστορικό του βάθος. Παρά τις αντίξοες συνθήκες, γνώρισε τεράστια επιτυχία και αγαπήθηκε από το κοινό, καθώς έδινε – με χιούμορ – τροφή για σκέψη και αναγνώριση της πραγματικότητας.
Σκηνοθετικά, το έργο έχει μεταφερθεί αρκετές φορές τόσο στο θέατρο όσο και στον κινηματογράφο, με αποκορύφωμα την κινηματογραφική του εκδοχή με τον Ντίνο Ηλιόπουλο, ο οποίος απογείωσε τον ρόλο του «Φον Δημητράκη», τονίζοντας την κωμικοτραγική του διάσταση. Η μορφή του Χαρίτου μέσα από την ερμηνεία του έγινε πλέον αρχέτυπο του «γελοίου εξουσιολάγνου».
Ο θεατής φεύγοντας από την παράσταση νιώθει ότι έχει γελάσει με την καρδιά του, αλλά και ότι έχει αντικρίσει μια αλήθεια που πονάει. Ο «Φον Δημητράκης» δεν προσφέρει απλώς διασκέδαση – είναι μια βαθιά πολιτική δήλωση μεταμφιεσμένη σε κωμωδία. Μας καλεί να αναρωτηθούμε τι είδους πολιτική και ηθική πορεία ακολουθούμε ως κοινωνία και ως άτομα.
Ο Δημήτρης Ψαθάς, δημοσιογράφος και θεατρικός συγγραφέας, υπήρξε μάστορας της σάτιρας. Μέσα από τα έργα του κατάφερε να ξεγυμνώσει με ευγένεια και χιούμορ τις παθογένειες της ελληνικής κοινωνίας. Ο «Φον Δημητράκης» παραμένει, χωρίς υπερβολή, διαχρονικός – ένα έργο που οφείλουμε να βλέπουμε και να ξαναβλέπουμε, όχι μόνο για να γελάμε, αλλά και για να θυμόμαστε.
Η ιστοσελίδα μου
Τα Podcast μου:
https://angeligeorgiastoryteller.gr
https://mithoikaipolitismoi.gr
https://akougontasmetingeorgia.gr
https://theatromeangeligeorgia.gr
Το κανάλι μου στο you tube
https://www.youtube.com/@angeligeorgia808
Facebook σελίδα Αγγελή Γεωργία:
https://www.facebook.com/angeligeorgia
Facebook σελίδα Μύθοι και πολιτισμοί:
